In een artikel in Knack lezen we dat crisispsychiater Thomas Pattyn op zoek is naar cijfers om het beleid voor onze geestelijke gezondheidszorg op te kunnen baseren en te kunnen bijsturen waar nodig. We horen immers heel wat anekdotische verhalen van mensen die tegen wachtlijsten aanlopen (langer dan voorheen?), een vermeend stijgend aantal suïcides, meer aanvragen tot gedwongen opname, meer meldingen op de psychiatrische spoeddiensten enz. Maar hoe groot is het probleem? Over welk soort moeilijkheden gaat het en waar zitten de bottle necks om weg te werken?

Klopt het daarnaast wel, dat er geen cijfers zijn? Ja en nee.

Jammer genoeg heeft collega Pattyn gelijk als het gaat over overzichtscijfers en grafieken die vb. de evoluties in het aantal mentale gezondheidsproblemen kan tonen. Zo’n algemene cijfers per regio of voor heel Vlaanderen zijn er niet. We kunnen naast de spreidingskaart van het aantal COVID-19 besmettingen in Vlaanderen of België geen kaart leggen over het aantal personen met een geestelijk gezondheidsprobleem (of vb het aantal personen dat in een specifieke regio hulp krijgt bij psychiaters, psychologen, sociaal werkers, psychotherapeuten, orthopedagogen,…). Hoe krachtig zou dat zijn? En hoe duidelijk zou de toename van klachten zich in concrete cijfers kunnen vertalen? Het zou in ieder geval aanwijzingen geven over het soort hulp waar nu meer nood aan is, of over het aantal hulptrajecten dat extra nodig kan zijn nu en de komende maanden. Maar nu varen we blind en doet iedereen in zijn eigen spreekkamer zijn stinkende best.

Zijn er dan helemaal geen cijfers? Nee, dat nu ook weer niet. Er zijn cijfers ivm het aantal suïcides en suïcidepogingen (VLESP), maar die van het afgelopen jaar of de voorbije maanden zijn nog niet beschikbaar.

Er zijn de cijfers van initiatieven waar in het artikel naar wordt verwezen. Er zijn in het verleden ook wel grootschalige bevragingen geweest (cf publicatie: Kan geestelijke gezondheid gemeten worden? Of de Belgische Gezondheidsenquête van Sciensano), maar voor zover ik weet is er momenteel niet zo’n bevraging lopende, laat staan dat de data of resultaten snel beschikbaar zouden zijn.

Wat wel net opgestart is, is een bevraging naar wachttijden in privépraktijken door oa UA waar de Leerstoel Public Mental Health door Kris Van den Broeck in goede banen wordt geleid. Hij zet zich oa in om voor het eerst wél cijfers te verzamelen, om zo een onderbouwd beleid uit te kunnen zetten. Maar deze Leerstoel is nog zo jong dat we maar pas aan het begin staan van een Publiek Geestelijk Gezondheidsbeleid.

Er zijn de initiatieven zoals de Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid, die ook regelmatig publiceren over resultaten.

En er zijn de tweewekelijkse Corona-bevragingen, waar met 12 vragen gepeild wordt naar het mentaal welzijn. Deze resultaten werden in een grafiek geplaatst (website Crèvecoeur). We merken daarbij een daling in het mentaal welbevinden na de eerste lockdown. (Maar in feite is dat iets anders dan een stijging in het aantal mensen met een hulpvraag naar aanleiding van psychische problemen!)

Dus alles bij elkaar genomen: wij hebben op dit moment nog geen Task Force die of overheidsinstituut dat alle data systematisch verzamelt over problematieken of instellingen heen.

Toch wel wat gek eigenlijk. Ik maak me al een paar maanden de bedenking dat zo’n Task Force geen slecht idee zou zijn. Die zou dan kunnen beslissen over uitbreiding of tijdelijke heroriëntering van bepaalde diensten… Als mensen in de praktijk voelen we bepaalde noden, maar we kunnen er te weinig concreet en becijferd de vinger op leggen.

Wil het dan zeggen dat er geen toename van psychische klachten is? Nee. Maar het wil wel zeggen dat we de omvang, invloed en inhoud ervan momenteel niet in cijfers kunnen bevatten. Zeker voor beleidsmakers bestaat iets pas als er bewijs voor is. Hoog tijd dus om al dat bewijsmateriaal te verzamelen, adviezen te formuleren en bewuste keuzes te maken voor het investeren van schaarse middelen in onze geestelijke gezondheidssector.